“Frustraties zijn de bron van alle ellende in de wereld”

Emeritus-hoogleraar Peter van Hoesel heeft een missie: frustraties omzetten naar positieve en constructieve gevoelens. Zijn advies aan alle lezers: stel je verwachtingen bij. Bedenk dat je niet alles kunt krijgen. Bedenk dat je niet alles aankan. En dat je soms simpelweg pech hebt, door puur toeval. Als je je verwachtingen bijstelt, ben je minder snel gefrustreerd.

Portretfoto Peter van Hoesel

Nationaal programma

Het Nationaal programma Frustratiepreventie is door de Nederlandse overheid halverwege de jaren 20 in gang gezet. Met dit programma kunnen frustraties worden voorkomen op belangrijke momenten in iemands leven. Prof. dr. Peter van Hoesel is aanjager van dit programma. Hij is emeritus-hoogleraar toegepast beleidsonderzoek bij de EUR. 

9 vragen aan Peter van Hoesel over het Nationaal programma Frustratiepreventie

Waarom zoveel aandacht voor frustraties?

‘Frustraties zijn de belangrijkste bron van ellende in de wereld. Frustraties zijn schadelijk voor de economie: lagere productiviteit, ziekteverzuim, werkloosheid, illegale activiteiten. Frustraties leiden tot schadelijke acties, zoals pesten op sociale media en pesten binnen organisaties. Ze zorgen dat kansarme jongeren zich aansluiten bij criminele organisaties. Dat afgewezen minnaars hun ex gaan stalken. Dat machthebbers hun frustraties afreageren op bijvoorbeeld vrouwen of minderheden of op buurlanden. Dit kan veranderen als je ervoor zorgt dat mensen minder frustraties oplopen.’

Hoezo zijn mensen tegenwoordig zo gefrustreerd?

‘Mensen voelen zich gekrenkt als ze hun doelen niet kunnen bereiken. Ze zouden de schuld bij zichzelf kunnen zoeken, maar meestal geven ze de omgeving de schuld. Het ligt aan anderen, aan de omstandigheden, aan de maatschappij, aan de overheid. Mensen zoeken naar oorzaken van hun pech en raken gefrustreerd. Ze vergeten dat toeval een belangrijke rol speelt. Je kunt geluk hebben, maar dus ook pech.’ 

Hoe kwam u op het idee voor een nationaal programma?

‘Stel dat je alle frustraties kunt omzetten naar positieve en constructieve gevoelens. Dan voorkom je dat mensen lijden maar ook dat zij hun frustraties omzetten in negatieve acties voor andere mensen. Daarom is er een nationaal programma Frustratiepreventie gestart. Met dit programma kunnen frustraties worden voorkomen op belangrijke momenten in iemands leven. Het is een totaalprogramma dat erop gericht is om bij lastige momenten obstakels weg te nemen of mensen een zetje te geven om verder te komen.’

Hoe kun je frustraties tegengaan?

‘Allereerst door het temperen van verwachtingen. Je kunt niet alles krijgen. Je kunt niet alles aan. Toeval kan tot pech leiden. Beleggingen kunnen negatief uitpakken. Bij een loterij is de kans uiterst klein dat je wint. Soms duiken er in je leven onverwachte hindernissen op. Als je dit allemaal beseft, heb je minder last van frustraties.’

En als je tegenslag hebt?

‘Een tweede onderdeel is leren omgaan met tegenslagen. Tegenslagen kunnen hard aankomen, ook wanneer je van tevoren ziet dat het eraan komt. Via trainingen kun je tegenslagen verwerken en weer energie krijgen om verder te gaan met je leven.’ 

Wat is uw advies aan jongeren die hun opleiding niet afmaken?

‘Ga een nieuwe opleiding volgen. Veel jongeren weten op jonge leeftijd nog niet waar ze in verder willen. Daardoor maken ze een verkeerde keuze en ronden ze hun opleiding niet af. Dat levert bij elkaar heel wat mensen op die blijven zitten met het knagende gevoel verkeerd te hebben gekozen, waarbij ze ook nog eens aan zichzelf gaan twijfelen. Ik pleit voor open uitnodigingen vanuit het onderwijs om na een afgebroken opleiding alsnog een nieuwe opleiding te volgen.’

Snapt u de frustraties op de arbeidsmarkt?

‘De arbeidsmarkt is hectisch en zorgt voor allerlei onzekere periodes waarin je naar ander werk moet zoeken. Meteen solliciteren naar een nieuwe baan levert lang niet altijd wat op. Zo kun je de moed verliezen. Dat leidt regelmatig tot afkeer van de arbeidsmarkt, zoeken naar illegale inkomsten, je heil zoeken in drank en drugs. Tussenstapjes richting legaal werk helpen mensen. Denk aan kennismakingsstages, bijscholing, omscholing, vrijwilligerswerk met een beperkte vergoeding, coaching richting zelfstandig werk.’

Zijn de regels aan het versoepelen?

‘Ik zie inderdaad dat regels versoepelen waardoor mensen minder frustraties kennen. Op het gebied van de sociale zekerheid zie je dat mensen met bijverdiensten naast de uitkering na enige tijd hun uitkering niet meer nodig hebben. Op het gebied van financiën zien we dat soepel omgaan met schulden mensen weer overeind weet te krijgen. Op het gebied van huisvesting zien we dat minder inkomstenverlies bij samenwonen leidt tot minder woningtekort. Op het gebied van de zorg zien we dat ruimere mogelijkheden voor thuiszorg leiden tot minder opnames in zorginstellingen.’

Wat vindt u zelf het meest opvallend bij dit programma?

‘De politieke vernieuwing die sedert 2024 op gang is gekomen, heeft tot goede resultaten geleid. Dit programma is daar het meest toonaangevende voorbeeld van. Dat de politiek hiertoe in staat is gebleken, mag een wonder worden genoemd. Het leek erop dat de politiek opgesloten zat in zijn eigen gevangenis, waaruit geen ontsnappen mogelijk leek. De verkiezingsprogramma’s en verkiezingen van 2024 waren een kantelpunt. Daar ben ik blij mee.’

Dit is een artikel uit de Toekomstkrant, geschreven alsof het 2033 is. Zie deze versie van de Toekomstkrant, een eenmalige uitgave ter introductie van deze website.