De pandemie van 2025 hadden we kunnen voorkomen
Hoogleraar Erik Scherder bloeit als nooit tevoren. Hij is ambassadeur van de meer bewegen-beweging en fietst en loopt elke dag. In colleges leert hij zijn studenten hoe belangrijk bewegen is. ‘Elk jaar sterven er wereldwijd miljoenen mensen door ziekten die te maken hebben met zitten. Sinds de eerste coronapandemie in 2020 bewegen we te weinig. Nu is het 2033 en staan we met onze rug tegen de muur.’
Waarom is er kritiek op uw oproep om te bewegen?
‘Mensen kiezen liever voor gemak dan dat ze ergens moeite voor doen. We zeggen niet voor niets: gemak dient de mens. Dit lijkt een rode draad door de eeuwen heen. Maar tegenwoordig weten we wat het effect is als we geen moeite doen om te bewegen. Sinds de coronacrisis in 2020 zijn mensen minder gaan bewegen. Dit zie je nu terug in het aantal zieken. Bij de laatste pandemie in 2025 zag je al dat de gezondheidszorg het niet meer aankon, ook door het personeelstekort.’
U ziet een andere pandemie?
‘Naast de coronapandemie is er nog een pandemie: de pandemie van de bewegingsarmoede. Als we deze laatste pandemie structureel hadden aangepakt, hadden we de gevolgen van de coronapandemie van 2020 en 2025 kunnen beperken. Politici en overheden vinden het niet leuk als ik ze dit onder hun neus wrijf. Ik hoor ook dat mensen vinden dat ik ze het recht op bourgondisch genieten ontneem. Ontnemen doe ik niemand iets. Wat ik wel doe is ‘genieten met mate’ promoten, net als: voldoende gevarieerd bewegen.’
Wat is er mis met zitten?
‘In 2012 overleden wereldwijd 5.3 miljoen mensen aan ziekten die te maken hadden met zitten. Deze ziekten zijn nog steeds: diabetes type 2, hart- en vaatziekten en overgewicht. Het effect daarvan op je immuunsysteem is uitermate negatief. Die bewegingsarmoede-pandemie bestaat al sinds 2012. Denkt u maar eens in: kinderen zitten de hele dag op school, zitten op de buitenschoolse opvang en zitten thuis te gamen. Het is de afgelopen 10 jaar niet gelukt om dat te veranderen.’
"Mensen met obesitas zijn de nieuwe norm geworden"
Wat maakt u zo boos?
‘Ik ben boos dat de politiek en de overheid zo weinig doet. Je weet van tevoren dat er een nieuwe pandemie kan komen. Je weet ook dat meer bewegen en gezonde voeding helpt. Daardoor kan zo’n virusuitbraak sterk afnemen. Je kunt er niet een pandemie mee voorkomen, maar wel de risico’s op ernstig worden sterk verminderen. Hoe belangrijk is dat? Waarom doe je dan zo weinig? Al die pandemieën hebben een sterk verband met elkaar. De mensen met de minst sterke afweer zijn het meest kwetsbaar voor virussen.
Ik vind het trouwens ook triest dat mensen met obesitas de nieuwe norm zijn geworden in de publieke media. Dat zijn Amerikaanse taferelen die we vroeger niet kenden.’
Dus waar zit het echte probleem?
‘Het probleem speelt in de armere wijken. In die wijken wonen mensen die het moeilijk hebben. Dat is de afgelopen 10 jaar niet beter geworden. De mensen die daar wonen, hebben weinig geld. Als ze voor eten kiezen, dan is er alleen geld voor een hamburger van een fastfoodketen. De meeste mensen weten niet dat zo’n hamburger een gevoelsmatig positieve uitwerking heeft op je brein en lichaam. Vergelijk het met een drug die je even een positief gevoel geeft. We krijgen een heel fijn gevoel van een frietje en een gebakje. Maar het is niet gezond.’
Fastfood is toch beter geworden?
‘Nee, de kwaliteit van het eten is de afgelopen 10 jaar niet beter geworden. We zien helaas wel dat de marketing van fastfoodketens een stuk beter is dan die van gezondheidsdeskundigen, universiteiten en overheden. Het lukt deze laatste groepen niet om juist in arme wijken mensen meer te laten bewegen en bewust voor gezond voedsel te kiezen. Jongeren, vooral in arme wijken, hebben de enige mogelijkheid om dat voedsel te eten. Hun immuunsysteem is kwetsbaar. En dat heeft gevolgen in een pandemische samenleving.’
"65 is het nieuwe 45"
Wat hadden we 10 jaar terug anders moeten doen?
‘De regering en de politiek hebben te weinig gedaan aan onze basisgezondheid. De problemen van vandaag zijn de niet gekozen oplossingen van vele jaren terug. De regering mikte in 2022 op 2040 om de onbetaalbaarheid van de zorg op te lossen. Maar de regering heeft deze onbetaalbaarheid zelf in de hand gewerkt. Een hele generatie is opgeofferd! De generatie die 10 jaar terug ongezond leefde, krijgt de komende decennia minder kwaliteit van leven. De kwaliteit van leven als je ouder wordt, staat of valt met de kwaliteit van je gezondheid. Vandaar dat we nu in 2033 met de rug tegen de muur staan.’
Ziet u ook trends in positieve zin?
‘Die zijn er gelukkig ook. Op alle scholen in Nederland wordt nu tijdens de lessen bewogen. Ik ben daar 10 jaar terug mee begonnen op de Vrije Universiteit. Ik zag dat studenten tijdens een college na een half uur slaperig werden. Ik liet om de 30 minuten alle studenten 3 minuten ‘squatten’. Dan houden ze de armen gestrekt en tekenen met gevouwen handen letters in de ruimte. Dat is matig intensief en daarmee ook effectief. Ze kunnen zich daarna beter concentreren. Ook de insulinesensitiviteit neemt toe. Daardoor is er minder risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en obesitas.’
Hoe kijkt u aan tegen 65-jarigen?
‘65 is anno 2033 voor diverse personen het nieuwe 45. In het verleden was je met 65 jaar oud en afgeschreven. Dat is niet bevorderlijk om fit en gezond te blijven. Zowel fysiek als cognitief. Juist als je 65 bent, heb je veel kennis opgedaan waar je iets mee kunt in de samenleving. Ik ben blij dat ondernemers en werkgevers zich enthousiast opstellen naar mensen van 60 jaar en ouder. We hadden de laatste 10 jaar zo hard nieuwe arbeidskrachten nodig.’
Wat vindt u van kunstmatige intelligentie?
‘Ik begrijp de tegentrend, dus de beweging tegen kunstmatige intelligentie. Kunstmatige intelligentie brengt veel goeds met zich mee. Maar de valkuil is dat de gebruiker het cognitief steeds makkelijker krijgt. En dat moet niemand willen. Studies laten zien dat we beter zijn geworden in iets zoeken en vinden. Maar we zijn niet beter geworden in het doorgronden en doorvoelen van wat we vinden. Het risico voor de gebruiker zou dus oppervlakkigheid kunnen zijn. Sommige scholen werken weer met schrijfblokken. Schrijven is gebruik maken van de fijne motoriek en visueel-ruimtelijke vaardigheden. Die heb je nodig om als jongere goed te leren rekenen en taalvaardigheid te ontwikkelen.’
Dus wat is uw boodschap?
‘Doe moeite om te bewegen, dat loont echt! Het legt een basis voor een gezond en gelukkiger leven. En niet te vergeten: het zorgt voor gezondere overheidsfinanciën in de zorgsector.’
Over Erik ScherderErik Scherder geeft colleges en presentaties. Hij is ambassadeur van de meer bewegen-beweging. |
Dit is een artikel uit de Toekomstkrant, geschreven alsof het 2033 is. Zie deze versie van de Toekomstkrant, een eenmalige uitgave ter introductie van de website.